5.Ünite İslam Medeniyeti ve Özellikleri Konu Anlatımı
9.Sınıf Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi 5.Ünite Gönül Coğrafyamız 1.Konu İslam Medeniyeti ve Özellikleri
İslam Medeniyeti ve Özellikleri
Kültür, toplumların sahip olduğu maddi ve manevi değerlerin bütünüdür. Kültürün maddi unsurları, çoğunlukla günlük yaşamla ilgilidir ve toplumların maddi ihtiyaçlarını karşılar. Örneğin; yiyecekler, içecekler ve bunların hazırlanma biçimleri, giyim kuşam tarzları, ev ve şehir mimarisi, kullanılan araç ve gereçler kültürün maddi unsurlarıdır. Manevi unsurlar ise; toplumda var olan din, dil, ahlak, örf ve âdetler gibi alanları içerir. Kültürün maddi ve manevi unsurları bir yandan toplumun gelişmesini sağlarken diğer yandan da âni değişim durumlarında meydana gelecek zararlardan toplumu korur.
Kültürleri birbirinden ayıran önemli özellikler vardır. Bütün toplumlar, kendilerine özgü bu özelliklerle diğerlerinden ayrılır. Bunlar sayesinde bir toplumun yaşam tarzı, yeme, içme ve giyim alışkanlıklarıyla ilgili izlenimler edinilir. Yeryüzünde kültürel özellikleri birbirinin aynısı olan toplumlara rastlamak mümkün değildir.
Medeniyet, Arapçada yerleşik olmak ve şehirli bir hayat tarzı yaşamak gibi anlamlar içerir. Medeniyet, farklı kültürlerin bir araya gelmesiyle oluşur ve evrensel bir nitelik taşır. Örneğin; Türk, Fars ve Arap kültürü birbirlerinden farklı olsa da her biri İslam medeniyetinin bir parçasıdır. Yine farklı ve büyük tarihî oluşumları ifade etmek için de
İslam medeniyeti, Batı medeniyeti ve Çin medeniyeti gibi daha geniş kullanımlar tercih edilmektedir. Türkçede medeniyet kavramı yerine uygarlık kelimesi de kullanılır.
“Medeniyet, tanımı itibariyle bütün insanlığa hitap eden tarih olgusudur. Tek kişi ya da insanlığa dönük cephesiyle medeniyet, insanın sadece fiziki ya da fizyolojik ihtiyaçlarına cevap veren bir sistem olmakla kalmaz. Aynı zamanda manevi-ahlaki, metafizik ve kültürel isteklerini de karşılamak amacını taşır. İnsanı bütün cepheleriyle ele alır.” (Sezai Karakoç, Düşünceler ve Kavramlar I, s. 7.)
İslam Medeniyeti
Yüce Allah’ın insanlara gönderdiği dinin ortak adı olan İslam, son peygamber Hz. Muhammed (s.a.v.) ile tamamlanmıştır. Kur’an-ı Kerim’de yer alan “… Bugün sizin için dininizi kemale erdirdim, size nimetimi tamamladım, sizin için din olarak İslam’ı seçtim…” ayeti bu gerçeği ifade etmektedir. Peygamberler tarihi aynı zamanda medeniyet tarihidir. Çünkü peygamberlerin Allah’tan (c.c.) getirdiği bilgi ve mesajlar insanlara yüce bir medeniyet anlayışı aşılamış, onları yeryüzünü en güzel şekilde imar etmeye teşvik etmiştir.
İslam’ı benimseyen ve bu dini bir yaşam tarzı hâline getiren Müslümanların, tarih boyunca farklı coğrafyalarda ortaya koydukları maddi ve manevi birikimlerin tümüne “İslam medeniyeti” denir. İslam medeniyetinin kaynağı vahiydir. Bu kaynaktan neşet eden bilgi ve irfan zamanla sanattan edebiyata, mimariden el sanatlarına, sözden müziğe Müslüman toplumların tüm eserlerinde kendini göstermiştir. İslam medeniyetinin oluşmasında özellikle Türk, Arap, Fars ve Hint kültürlerinin katkısı olmuştur. Müslümanlar, millet ve ümmet kavramlarını da İslam medeniyet kavramıyla ilişkili olarak kullanmışlardır. İslam milleti ya da İslam ümmeti denince,
İslam medeniyeti, oluşum sürecinde hem diğer medeniyetlerin birikimleriyle etkileşim içinde olmuş hem de kendi özgün yapısıyla farklı coğrafyalardaki medeniyetleri etkilemiştir. Farklı alanlarda kendine özgü bakış açısıyla yeni ürünler ortaya koymuştur. Bu medeniyet, kuruluşundan itibaren tarihin her döneminde insanların çeşitli ihtiyaçlarını karşılayan ilim, sanat, siyaset, hukuk ve eğitim gibi alanlarda kurum, kavram ve düşünme biçimlerini inşa etmiştir. Vahyin ulaştığı her coğrafyada İslam medeniyetinin izlerini görmek mümkündür.
İslam medeniyeti Gelişim Süreci
İslam Medeniyeti, Emeviler döneminde oluşum sürecine girmiş, Abbasiler döneminde gelişmiş, Selçuklular döneminde bu gelişim devam etmiş, Osmanlı döneminde ise kurum ve kuruluşlarıyla en parlak devrini yaşamıştır.
İslam medeniyetinin mimari, edebiyat, sanat, matematik, astronomi, tıp vb. alanlarda ortaya koyduğu örnekler oldukça fazladır. Farabi, İbn Sina, Biruni, Harezmî, İbn Rüşd, İbn Haldun gibi ilim adamları kendi dönemlerinde, felsefe, mantık, matematik, tıp, astronomi gibi alanlarda tüm dünyaya zengin ilmi ürünler sunmuşlardır.
