NEZAKET KURALLARI
NEZAKET: Başkalarına karşı saygılı ve kibar davranmaya denir.
NEZAKET KURALLARI; Toplumda, insanlar arası ilişkilerde uyulması gerekli incelik kurallarını,
davranış kalıplarını, adap ve âdetleri ifade eder.
ADAP: Dinin gerekli gördüğü, aklın güzel bulduğu ve bir toplumun geleneklerine uygun olan bütün söz ve davranışlar ile uyulması gereken görgü kuralları.
NEZAKET KURALLARI ŞU ŞEKİLDEDİR:
1- Başkasının eşyasını kullanırken izin istemek gerekir.
2- Büyüklere saygılı, küçüklere sevgili olarak davranmak gerekir.
3- Büyükleri ziyaret etmek, küçükleri de korumak gerekir.
4- Temiz ve tertipli olmak gerekir.
5- Tutumlu davranmak gerekir.
6-Derse geç kaldığımızda sınıfa girerken öğretmenimizden ve arkadaşlarımızdan özür dilemeliyiz.
7-Başkalarının sözünü kesmemeliyiz
MAHREMİYET
Toplumsal hayatta uymamız gereken nezaket kurallarından biri mahremiyettir.
MAHREMİYET; bir kişinin bedeni, odası, elbisesi, eşyaları ve özel hayatının gizliliği demektir.
İslam dini, her insanın mahremiyetini koruma altına almıştır.
BU KONU İLE İLGİLİ AYET VE HADİSLER
Yüce Allah (c.c.), “Ey iman edenler! Kendinizi tanıtıp izin almadan ve içinde oturanlara selam vermeden başkalarının evlerine girmeyin.
Başka bir ayette ise “Birbirinizin kusurlarını ve mahremiyetlerini araştırmayın.”
Peygamberimiz şöyle buyurmuştur: “Kim başkasının kusurlarını örterse, Allah da dünya ve ahirette onun kusurlarını örter.
SELAMLAŞMA ADABI
“Es-selam, kable’l-kelam.” yani “Selam, konuşmadan önce gelir.”
Toplumda uymamız gereken kurallardan biri selamlaşma adabıdır.
Selam: barış, esenlik, güven ve selamet anlamına gelir.
SELAMLAŞMNIN FAYDALARI
1-insanlar arasında iyi ilişkiler kurmaya vesile olur.
2-Var olan ilişkiyi güçlendirir.
3-Diğer insanlara karşı ilgi, sevgi, saygı ve nezaketimizi göstermenin en iyi yoludur
Selamlaşma adabına göre, küçük olanın büyüğe, yürüyen kişinin oturana ve sayıca az olan kişilerin çok olanlara selam vermesi gerekir.
DİNİ SELAMLAŞMA İFADESİ
Selam verirken “Selamünaleyküm (“Allah’ın (c.c.) rahmet ve bereketi üzerinize olsun.” )
Karşılık vermek için “Aleykümselam“(Allah’ın (c.c.) rahmet ve bereketi sizin de üzerinize olsun.” )
Diğer Karşılık vermek için “Ve aleynâ aleykümesselam(Allah’ın (c.c.) rahmet ve bereketi hem bizim hem de sizin üzerinize olsun.”)
DİNİ OLMAYAN SELAMLAŞMA İFADELERİ
“Günaydın.”, “Merhaba.”, “Hayırlı sabahlar.”, “İyi günler
İLETİŞİM VE KONUŞMA ADABI
İletişim; bir duygu, düşünce veya bilginin çeşitli yollarla başkalarına aktarılması demektir. Bu aktarma işlemi; sözlü, yazılı ve davranışlarla iletişim olmak üzere üç gruba ayrılır.
1-Sözlü iletişim, insanların birbiriyle konuşmasıdır.
2-Yazılı iletişim, farklı şekillerde yazışmak suretiyle gerçekleşir.
3-Hareket ve davranışlarla yapılan iletişim ise sadece jest, mimik ve çeşitli hareketlerle sağlanan iletişimdir.
Günümüzde iletişim; mektup, telefon, televizyon, radyo, internet ve sosyal medya aracılığıyla sağlanmaktadır.
KONUŞMA ADABI
KONUŞMA ADABI İLE İLGİLİ BAZI KURALLAR
1-Açık, anlaşılır bir şekilde, karşımızdaki insanın seviyesine uygun olarak konuşmak
2-Anlaşılmayan yerleri tekrar ederek kibar bir ses tonuyla insanlara hitap etmek
3-Peygamberimiz, konuşma adabı konusunda insanlara bazı tavsiyelerde bulunmuştur.
“İlk sözü büyüğe bırak, ilk sözü büyüğe ver!” diye buyurarak, yaşlılara saygı gösterilmesi gerektiğini belirtmiştir
4-Konuşurken gereksiz ve boş sözlerden kaçınılmasını, az ve öz konuşulmasını, hiçbir faydası olmayan ve zarar veren konuşmalardan uzak durulmasını tavsiye etmiştir. Peygamberimiz bu konuda “Her kim Allah’a ve ahiret gününe iman ediyorsa ya hayır söylesin ya da sussun.
Kültürümüzde ise “Bin düşün bir konuş atasözü, bir söz söylemeden önce defalarca düşündükten sonra konuşmamız gerektiğini ifade etmektedir.
5- Bilgiçlik taslama ve kendini başkalarına üstün gösterme niyetiyle yapmacık konuşmalardan uzak durmak.
6- İnsanların anlayamadıkları kelimelerle onlara hitap edilmemeli
7-Konuşan kişilerin sözünü kesmemeliyiz
8-konuşurken onları kıracak ve üzecek sözlerden, yalan söylemek, iftira atmak ve gıybet etmekten kaçınmalıyız. Peygamberimiz: Müslüman, elinden ve dilinden herkesin emin olduğu kimsedir. buyurmuştur.
SOFRA ADABI
Sofra adabı deyince aklımıza yeme ve içme sırasında uyulması gereken kurallar gelir. Yeme ve içme konusunda dikkat edilmesi gereken kurallar şunlardır.
1-Yemekten önce ve sonra elleri yıkamak. Peygamberimiz (s.a.v.) bu konuda, “Yemeğin bereketi, yemekten önce ve sonra elleri yıkamaktadır.” buyurmuştur.
2- Yenilen ve içilen şeylerin helal olmasıdır. Kumar, faiz, tefecilik, hırsızlık, gasp, hile gibi haram yollardan elde edilen yiyecek ve içecekler dinimize göre haramdır. Rabb’imiz (c.c.) bir ayette, “Ey insanlar! Yeryüzündeki şeylerin helal ve temiz olanlarından yiyin
3- İsraftan kaçınmaktır Kur’an-ı Kerim’deki “Yiyiniz, içiniz ancak israf etmeyiniz. Çünkü o (Allah), israf edenleri sevmez. ayeti, yeme ve içmede ölçülü olmamız gerektiğini bildirmektedir.
4-Yemeğe besmele ile başlamak. Peygamber Efendimiz (s.a.v.), “Biriniz yemek yiyeceği zaman ‘Bismillah’ (Allah’ın adıyla) desin
Eğer yemeğin başında besmele çekmeyi unutursak peygamberimiz şu şekilde davranmamızı ister: Eğer yemeğin başında besmele çekmeyi unutursa ‘Bismillâhi fî evvelihî ve âhirihî’ (Başında da sonunda da
Allah’ın adıyla) desin.”1 buyurarak bize tavsiyede bulunmuştur.
5-Yemeği önünden yemek ve yemek yerken sağ eli kullanmak gerekir. Bu hususta peygamberimiz: Peygamber Efendimiz (s.a.v.), yemek yerken tabağın içinde elini dolaştıran Ebu Seleme adlı bir çocuk sahabiyi şöyle uyarmıştı: “Oğlum, besmele çek! Sağ elinle ve önünden ye!”
6-Tıka-basa yemeyip henüz iştahımız varken sofradan kalkmak. (Yemeği çok yiyip mideyi tıka basa doldurmamak)
Bu hususta peygamberimiz: midesini üçe ayırsın: Üçte birini yemek için, üçte
birini su için, üçte birini de nefes almak için ayırsın (Boş bıraksın.)
7- Ayakta bir şey yiyip içmemeye dikkat etmek. Hz. Muhammed (s.a.v.), “Suyu… bir solukta içmeyin. İki üç nefeste, dinlene dinlene için…”1 buyurarak bu konuda bize öğüt vermiştir.
8- yemeği hazırlayanlara teşekkür etmek ve eline sağlık demek (Yemeği yapan aile büyüklerimize “Ellerinize sağlık.” demek.)
Hz. Muhammed (s.a.v.), “Yemek yedikten sonra veya bir şey içtikten sonra Allah’a hamd eden kimseden Cenab-ı Hak razı olur.”2 buyurmuştur. Yemeği yedikten sonra “Elhamdülillah.” diyerek vermiş olduğu nimetler için Allah’a (c.c.) şükretmek.
9- Ağızda lokma varken konuşmamak.
10-Yemekte başkalarını tiksindirecek söz ve davranışlardan kaçınmak.
11- Yemeği küçük lokmalar hâlinde yemek.
LOKMAN’DAN (A.S.) ÖĞÜTLER
Hz. Lokman (a.s.), Kur’an-ı Kerim’de adı geçen ve kendisine hikmet verildiği bildirilen bir şahsiyettir. Hz. Lokman’ın (a.s.) peygamber olup olmadığı kesin olarak bilinmemektedir. Kur’an-ı Kerim’de, Hz. Lokman’a (a.s.) hikmet verildiği belirtilmektedir. Hz. Lokman’a (a.s.) verilen hikmetin; ilim, üstün kavrama yeteneği, isabetli söz ve davranış, ilim-amel uygunluğu, din konusunda derin bilgi olduğu belirtilmektedir.
Oğluna verdiği öğütlerle bilinen bilge insandır. Hastalıklara bitkilerle şifa arayan halk doktorudur.
